Τα περισσότερα άτομα έχουμε συναντήσει ποικίλες φορές τον όρο φεμινισμό, είτε συμφωνώντας, είτε διαφωνώντας. Αν προσπαθήσουμε να δώσουμε έναν σύντομο και κοινό ορισμό ως προς το τι σημαίνει τελικά αυτή η έννοια, πιθανώς θα καταλήξουμε σε μια αόριστη τοποθέτηση, όπως η απελευθέρωση των γυναικών από πατριαρχικά κατάλοιπα και συμπεριφορές. 

Παρόλα αυτά, ο φεμινισμός και τα άτομα που τον υποστηρίζουν, έχει εξελιχθεί και εμπλουτιστεί πολύ περισσότερο από αυτή την πολύ απλοποιημένη πρόταση. Από αυτόν τον γενικό όρο (umbrella term) έχει αναδυθεί μια ποικιλία αντικρουόμενων απόψεων ως προς το ποια άτομα και φαινόμενα συμπεριλαμβάνει ένα φεμινιστικό κίνημα, σε ποια άτομα απευθύνεται καθώς και με ποιους τρόπους θα μπορέσουν να επιτευχθούν οι στόχοι του. Έτσι, δημιουργήθηκε η κριτική πολλών φεμινιστικών ατομικοτήτων και συλλογικοτήτων, η οποία οδήγησε στον επαναπροσδιορισμό της έννοιας του φεμινισμού -ως ένα ενιαίο και γενικό σύνολο- σε επιμέρους κατηγορίες, τους φεμινισμούς.

Σύμφωνα με την Μάρθα Πατρίσια Καστανιέδα Σαλγάδο, η ανάγκη της ύπαρξης και της γλωσσικής χρήσης της έννοιας “ φεμινισμών” είναι μια ριζοσπαστική  κριτική από και προς την ίδια την φεμινιστική κοινότητα. 

Για να γίνει πιο κατανοητή η παραπάνω θέση, θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τον φεμινισμό με μια δανειστική βιβλιοθήκη. Η βιβλιοθήκη λοιπόν, αποτελεί γενικά τον φεμινισμό. Παρόλα αυτά, κάθε τομέας της βιβλιοθήκης έχει μια θεματική που διαφοροποιείται με τις άλλες. Έτσι μπορεί ένα άτομο να υποστηρίξει ότι πηγαίνει συχνά στην βιβλιοθήκη και διαβάζει βιβλία, αλλά αυτό από μόνο του δεν μπορεί να προκαθορίσει το γνωστικό του πεδίο ή γενικότερα τις προτιμήσεις του. Αντίστοιχα, όταν ένα άτομο δηλώνει ότι υποστηρίζει τον φεμινισμό, αυτό από μόνο του δεν μπορεί να μας ερμηνεύσει τις θέσεις του. Όπως αναφέρεται από την ιστοσελίδα του Lumen “Ο φεμινισμός είναι μια κοινωνικοπολιτική και φιλοσοφική θέση για τις σχέσεις μεταξύ των ανδρών, των γυναικών και της εξουσίας. Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει ένα είδος φεμινισμού (Lotz; Bing; Marine)”. 

Αφού λοιπόν ο φεμινισμός εν τέλει, δεν είναι ένας αλλά πολλοί, ποιοι είναι τελικά και πως διαφοροποιούνται; Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω αν θα ήταν εφικτό ποτέ να συμπεριληφθούν όλα τα είδη φεμινισμών, καθώς πέρα από τις προαναφερθείσες διαφοροποιήσεις (άτομα και φαινόμενα που ανήκουν σε αυτό, ποια είναι η πηγή του προβλήματος και οι τρόποι επίλυσης), μπορούν επίσης να διαφοροποιηθούν από την χρονική περίοδο, την τοποθεσία και από άλλους παράγοντες. Ωστόσο, εμείς θα προσπαθήσουμε να αναφέρουμε κάποιους από τους πιο διαδεδομένους.  

Σημαντική σημείωση σε αυτό το σημείο, προς αποφυγή οποιασδήποτε σύγχυσης, τα κύματα του φεμινισμού δεν ανήκουν στους φεμινισμούς -αυτούς καθαυτούς- αλλά αποτελούν διακριτές  χρονικές περιόδους, όπου αναδύθηκαν και αναδείχτηκαν τα φεμινιστικά ρεύματα, μέσα από τα οποία κατάφεραν να διαμορφωθούν και οι επιμέρους φεμινισμοί.

Παρακάτω παραθέτουμε κάποιους από τους πιο δημοφιλής φεμινισμούς για την καλύτερη κατανόηση της διαφοροποίησης μεταξύ των όρων φεμινισμού και φεμινισμοί, οι οποίοι είναι αποτέλεσμα μετάφρασης των αυτούσιων ορισμών που έχουν αποδοθεί από την ιστοσελίδα Lumen:

1. Φιλελεύθερος φεμινισμός: “Βασικές πεποιθήσεις αυτής της θέσης είναι ότι οι γυναίκες και οι άνδρες είναι σημαντικά όμοιοι και πρέπει να έχουν ίση μεταχείριση. Κατά συνέπεια, οι υποστηρικτές [και υποστηρίκτριες] ασχολούνται με αντικείμενα όπως είναι η «ίση αμοιβή για ίση εργασία», η ισότητα των φύλων στην πολιτική εκπροσώπηση, καθώς και η ισότητα σε άλλους κοινωνικούς, επαγγελματικούς και πολιτικούς σκοπούς». 
2. Ριζοσπαστικός Φεμινισμός: «Υποστήριξαν ότι η καταπίεση των γυναικών είναι μια πλατφόρμα στην οποία βασίζονται όλες οι άλλες μορφές (φυλή, τάξη, σεξουαλικός προσανατολισμός) της καταπίεσης».
3. Μαρξιστικός Φεμινισμός: «Με βάση το έργο του Καρλ Μαρξ, ο μαρξιστικός φεμινισμός εστιάζει στις οικονομικές δυνάμεις που εργάζονται για να καταπιέζουν τις γυναίκες», «αμφισβητεί πώς ένα καπιταλιστικό σύστημα υποστηρίζει έναν καταμερισμό εργασίας που ευνοεί τους άνδρες και υποτιμά τις γυναίκες».
4. Σοσιαλιστικός Φεμινισμός: «η μη αμειβόμενη εργασία των γυναικών στο σπίτι είναι μια από τις θεμελιώδεις αιτίες του σεξισμού και της καταπίεσης των γυναικών. Επιπλέον, η πατριαρχία, το σύστημα της σεξουαλικής καταπίεσης συνδέεται με άλλες μορφές καταπίεσης, όπως η φυλή και η τάξη». 
5. Λεσβιακός Φεμινισμός: Σύνδεση φεμινιστικών ιδεολογιών και σεξουαλικού προσανατολισμού. «Σημαντικά ζητήματα για αυτήν τη φεμινιστική προοπτική περιλαμβάνουν τον αγώνα για τα δικαιώματα γάμου και υιοθεσίας, δίκαιη και ασφαλή μεταχείριση στον εργασιακό χώρο και θέματα υγείας των γυναικών για ομοφυλόφιλα και λεσβιακά ζευγάρια». 
6. Μετά-φεμινισμός: «υποδηλώνει ότι ο φεμινισμός έχει σημειώσει επαρκή πρόοδο στην εξάλειψη του σεξισμού στην κοινωνία μας. Υπάρχει απομάκρυνση από το σεξ (γυναίκες και άνδρες) και προσήλωση στην ανθρώπινη εμπειρία». Ουσιαστικά, υποστηρίζεται ότι «ο φεμινισμός έχει τελειώσει και έχουμε φτάσει στην ισότητα». 
7. Οικοφεμινισμός:  «ενώνει την φεμινιστική φιλοσοφία με τις περιβαλλοντικές και οικολογικές ιδέες και την ηθική», «βλέπουν την καταπίεση των γυναικών ως ένα παράδειγμα μιας συνολικής καταπιεστικής ιδεολογίας» και «δεν ενδιαφέρονται μόνο για τον τερματισμό της καταπίεσης των γυναικών, αλλά και για την αλλαγή της αξιακής δομής που υποστηρίζει την καταπίεση της γης (δηλαδή την αποψίλωση των δασών), την καταπίεση των παιδιών (δηλαδή σωματική και σεξουαλική κακοποίηση) και την καταπίεση των ζώων (π.χ. κατανάλωση κρέατος)». 

Ίσως για κάποια άτομα τα είδη των φεμινισμών να μην είναι ακόμα απολύτως ξεκάθαρα, παρόλα αυτά στην συνέχεια της σειράς θα εμβαθύνουμε περισσότερο στους εκάστοτε φεμινισμούς. Ο στόχος του παρόντος άρθρου δεν είναι έτσι και αλλιώς να αναλύσει τα είδη αυτά καθαυτά αλλά αντιθέτως να προβληματίσει και να ανοίξει έναν διάλογο μέσα στην κοινότητα ως προς την επιλογή και χρήση του όρου. 

Χαϊδεμένη Παλτόγλου

Πηγές: 

Martha Patricia Castañeda Salgado, Feminism-Feminisms, January-February 2016, page 20-29, Volume 4, Number 8, Interdisciplina

Lumen.«Feminism versus Feminisms, Introduction to comunication» https://courses.lumenlearning.com/introductiontocommunication/chapter/feminism-versus-feminisms/