Είναι ο χαρακτηρισμός Κάρεν η νέα μεταμφιεσμένη μορφή του σεξισμού;

Ιωάννα Κάττου

Ποια είναι; 

Κάρεν συνηθίζεται να αποκαλείται τα τελευταία χρόνια η λευκή, μεσοαστή, μεσήλικη γυναίκα η οποία χαρακτηρίζεται από την ασυνήθιστα εγωκεντρική, εκνευριστική, αγχωτική, ενδεχομένως και ρατσιστική συμπεριφορά της και η οποία στην χειρότερη περίπτωση είτε καλεί την αστυνομία με προφανέστατα παράλογες αφορμές, είτε θέλει “να μιλήσει προσωπικά στον μάνατζερ σου” στην περίπτωση που είσαι υπάλληλος, είτε πολύ απλά σε φέρνει σε δύσκολη θέση σε δημόσιο χώρο. Η Karen είναι η γυναίκα που δεν θα χρησιμοποιήσει αποκλειστικά βία, αλλά θα κλιμακώσει την οργή της με τόσο ενοχλητικό και απωθητικό τρόπο, με ουρλιαχτά, φωνές και προσβολές, ως επί το πλείστον, που στο τέλος, το άφωνο από τη συμπεριφορά της πλήθος θα υποχωρήσει μπροστά στο οποιοδήποτε – παράλογο – αίτημά της. Πρόκειται, όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί, για μια άλλη, τελείως διαφορετική μορφή βίας που συμπεριλαμβάνει διαφορετικά μέσα, διαχωριστικά για τις ανθρώπινες κοινότητες, προκειμένου να επιτύχει τον σκοπό της. Στα memes που χλευάζουν τις Karens συνήθως χρησιμοποιούνται φωτογραφίες λευκών γυναικών, με κοντοκουρεμένα καρέ μαλλιά. Το συγκεκριμένο στα memes περιγράφεται ως το χαρακτηριστικό «θέλω να μιλήσω στον διευθυντή σου» κούρεμα.

Πως προέκυψε; 

Ο χαρακτηρισμός αυτός προήλθε όπως όλοι φανταζόμαστε από την Αμερική, καθώς τα περισσότερα περιστατικά ξεκίνησαν και συνεχίζουν να συμβαίνουν εκεί, αλλά και σε άλλες Ευρωπαϊκές, κυρίως Αγγλόφωνες χώρες. Εντούτοις, μέσω της διαρκώς εξελισσόμενης τεχνολογίας, συγκεκριμένες πλατφόρμες όπως το Reddit, το Facebook, το Twitter αλλά και το Τik Tok συντέλεσαν στην ευρεία μετάδοση του με αποτέλεσμα ο όρος να χρησιμοποιείται ευρέως, κυρίως από νεαρά άτομα ανά το παγκόσμιο. Ωστόσο, το στερεότυπο της μεσοαστής, λευκής γυναίκας η οποία τείνει να συμπεριφέρεται με άσχημο τρόπο ή να στοχοποιεί άτομα τα οποία θεωρεί κατώτερα δεν είναι επινόημα της σημερινής κοινωνίας, αλλά φαίνεται να υπάρχει από πολύ παλαιότερα. Μάλιστα, στο παρελθόν η Αφρο-Αμερικάνικη κοινότητα είχε τον δικό της χαρακτηρισμό για τον συγκεκριμένο τύπο Αμερικανής/Ευρωπαίας, λευκής συνήθως γυναίκας, αποκαλούμενης ως “Miss Ann” αλλά και τον αντίστοιχο αντρικό χαρακτηρισμό, ως “Mr Charlie”, για άτομα τα οποία μπορούσαν πολύ εύκολα να τους προκαλέσουν πάσης φύσεως προβλήματα, όπως το να χάσουν την δουλειά τους ή να κατηγορηθούν για κάποιο ποινικό αδίκημα, όπως ληστείες, κλοπές, ακόμα και για βιασμό, επειδή η κοινωνία πιο εύκολα θα πίστευε αυτούς παρά το άτομο που κατηγορείτο,  κάτι το οποίο δεν μας εκπλήσσει καθόλου αφού κατάλοιπα της συγκεκριμένης ιδεολογίας παρατηρούνται μέχρι και σήμερα.

Από που προήλθε το Karen meme;

Αν και η ακριβής προέλευσή του είναι αβέβαιη, το meme έγινε δημοφιλές πριν από μόλις μερικά χρόνια ως μια μέθοδος για τους μη λευκούς ανθρώπους να σατιρίσουν την ταξική και φυλετικά φορτισμένη εχθρότητα που αντιμετωπίζουν συχνά. Κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς η καταγραφή αλλά και η μαγνητοσκόπηση τέτοιων συγκρούσεων έγινε σε τεράστιο βαθμό ευκολότερη αλλά και προσβάσιμη, τα συγκεκριμένα περιστατικά άρχισαν να καταγράφονται στις κάμερες κινητών και άλλων συσκευών, να ανεβαίνουν και να διασπείρονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με ευκολία και γλαφυρότητα. Κλασικά παραδείγματα που έγιναν viral αποτελούν γυναίκες που καλούν την αστυνομία όταν μικρά παιδιά πουλούν νερό ή και λεμονάδες χωρίς άδεια, γυναίκες οι οποίες θεωρούν ότι δημόσιοι χώροι ή πάρκα τους ανήκουν και προσπαθούν να διώξουν οποιονδήποτε άλλο παρεμβαίνει (κατά τις ίδιες) στην απόλαυση τους από αυτές, με τελευταίες και καλύτερες τις πλέον σύγχρονες Κάρεν του Κορονοϊού , οι οποίες διαρκώς προσπαθούν να παραβιάσουν τα μέτρα που τίθενται για την αποτροπή διασποράς του ιού, είτε επειδή αρνούνται την ύπαρξη του, είτε επειδή θεωρούν ότι τα μέτρα δεν εφαρμόζονται σε αυτές για κάποιο ανεξήγητο λόγο, αρνούμενες να φορέσουν μάσκα ή να κρατήσουν αποστάσεις, επιτιθέμενες σε όποιον τολμήσει να τους φέρει αντίρρηση.

Γιατί μόνο γυναίκες;

Ευλόγως δημιουργείται το ερώτημα, κατά πόσο πρόκειται, για κάποιον μισογυνιστικό ή και σεξιστικό, ακόμα και ρατσιστικό, όπως έχει υποστηριχθεί, όρο ή απλώς για έναν αστείο, ίσως κάπως αγενή αλλά εντούτοις ειλικρινή χαρακτηρισμό. Είναι, άραγε, ένας προσβλητικός χαρακτηρισμός γενικά ή ένα ύπουλο, σεξιστικό, λεκτικό παιχνίδι που στόχο έχει να πει στις γυναίκες «να το βουλώσουν»; Το θέμα είναι αμφιλεγόμενο. Από τη μια, εφόσον ο όρος χρησιμοποιείται αποκλειστικά με χιουμοριστικό τρόπο για ανθρώπους συγκεκριμένου φύλου και φυλής, εννοώντας τις λευκές γυναίκες, ουκ ολίγοι υποστηρίζουν ότι αφού πρόκειται απλά για ένα αστείο «απουσιάζει το ιστορικό πλαίσιο που μετατρέπει την προσβολή σε ρατσιστική ή σεξιστική διάκριση». 

Από την άλλη, κάτι τέτοιο φαίνεται να δημιουργείται στις μέρες μας. Κατά την Hadley Freeman, αρθρογράφο της Guardian, εδώ και καιρό, ο χαρακτηρισμός όλο και περισσότερο χρησιμοποιείται, όχι για να περιγράψει μία συγκεκριμένη συμπεριφορά, αλλά για «να πει στις γυναίκες να σκάσουν και να μη μιλάνε». Παρόμοιους φόβους εξέφρασε με αφορμή την πανδημία και η Jennifer Weiner, αρθρογράφος των New York Times, αναφέροντας ότι η χρήση των memes και των hashtags με την λέξη #Karen στα social media κατάφερε να την κάνει να σιωπήσει, κάθε φορά που ήθελε να διαμαρτυρηθεί στα ΜΜΕ ή δημόσια για όσους δεν φορούσαν μάσκα, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Έπρεπε να ισορροπήσω την επιθυμία μου να διαμαρτυρηθώ για τον άντρα που έβηχε δίπλα μου ή που έφτυνε καταμεσής του δρόμου με τον τρόμο μου μην με χαρακτηρίσει κάποιος Karen», όπως είχε γράψει σε άρθρο της.

Πρέπει λοιπόν να αναλογιστούμε, γιατί οι αντρικοί αντίστοιχοι χαρακτηρισμοί για τους λευκούς, μεσήλικες άντρες που υποδεικνύουν παρόμοιες συμπεριφορές, οι οποίοι αναφέρονται ως Κεν, Κέβιν ή Τέρρυ στις ίδιες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, δεν έχουν αποκτήσει ανάλογη δημοσιότητα με τις Κάρεν αφού δεν κυκλοφορούν δικά τους βίντεο ή ιστορίες σε εξίσου μεγάλο βαθμό, αλλά το θέμα φαίνεται να γέρνει περισσότερο προς την πλευρά των «έξαλλων αυτών γυναικών». Είναι άραγε θέμα δημοτικότητας, σεξισμού, ή όντως στην πραγματικότητα συμβαίνουν λιγότερα περιστατικά με πρωταγωνιστές έξαλλους entitled άντρες;

Μια κάπως πειστική απάντηση δόθηκε από αρθρογράφο της Washington Post, η οποία κατά σύμπτωση ονομάζεται όντως Κάρεν, την Αφροαμερικανή Karen Attiah, η οποία υποστηρίζει από πλευράς της ότι η Freeman εστιάζει στον σεξιστικό και σχεδόν ξεχνά να αναφερθεί στον φυλετικό ρατσισμό, και ότι κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει αφού η Αφρο-Αμερικάνικη κοινότητα έχει εφεύρει αυτόν τον όρο για να μπορεί να αφυπνίσει το κοινό για τα φαινόμενα ρατσισμού. Eπομένως δεν πρόκειται για σεξιστικό όρο. Παρά το γεγονός ότι το Κάρεν είναι κατά βάση γυναικείος χαρακτηρισμός, δεν αποτελεί μορφή επίθεσης στις λευκές, μεσήλικες γυναίκες, αφού τέτοια παρατσούκλια κυκλοφορούν και σε ανδρική βερσιόν. Κλείνοντας αναφέρει χαρακτηριστικά πως: «Και αν νιώθεις καταπιεσμένος, όταν κανείς δε σε καταπιέζει, αυτό είναι κλασική συμπεριφορά μιας “Κάρεν”».

Πηγές :