Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα εγκλήματα μίσους και ρατσισμού αυξάνονται διαρκώς, γεγονός που αντιβαίνει  στη ραγδαία εξέλιξη που υποθετικά υπάρχει σε επίπεδο εκπαίδευσης, κοινωνίας και τεχνολογίας. Πέρα από τα αίτια, όμως,  αναρωτιέται κανείς τι θα μπορούσε να αποτρέψει τέτοιες πράξεις. Η προφανής γενική και μακροπρόθεσμη λύση είναι η παιδεία. Όμως, σε πραγματικό χρόνο εγκλήματος, τι ή μάλλον ποιός θα μπορούσε να τις αποτρέψει;

Έχοντας ως έναυσμα σκέψης τη δολοφονία του George Floyd στην Αμερική από αστυνομικές δυνάμεις, αλλά και του Ζακ Κωστόπουλου στην Αθήνα, ενδεχομένως να μπορούσαν να αποτραπούν από τους παρισταμένους που έγιναν μάρτυρες αυτών των δύο βάναυσων εγκλημάτων. Μήπως οι μάρτυρες θα μπορούσαν να αλλάξουν την πορεία που έλαβε το γεγονός; Ήταν ενεργοί ή απλά παθητικοί και αμέτοχοι παρατηρητές; 

Σύμφωνα με έρευνες, η επέμβαση των παρισταμένων μειώνεται σε τέτοιου είδους εγκλήματα. Οι Darley και Latane ονόμασαν το φαινόμενο αυτό διάχυση ευθύνης, καταδεικνύοντας ότι όσο αυξάνεται ο αριθμός των παρισταμένων, τόσο μειώνεται η πιθανότητα να ζητήσει κάποιος από αυτούς βοήθεια.  Τι είναι, όμως, αυτό που εν τέλει αντικαθιστά την εγγενή φιλοκοινωνική συμπεριφορά και έμφυτη ροπή του ατόμου για αλληλοβοήθεια με την αδρανή εξ αποστάσεως παρακολούθηση ενός εγκλήματος; Είναι ο φόβος σύλληψης και εμπλοκής; Είναι η συμμόρφωση του με το απαθές παριστάμενο πλήθος; Ή μια σειρά απο στερεοτυπικές αντιλήψεις;  

Παίρνοντας  ως παράδειγμα τον δικό μας Ζακ Κωστόπουλο, την κρίσιμη στιγμή που κάποιος θα μπορούσε να αποτρέψει την έκβαση του θανάτου, δεν το έκανε και δίστασε αφήνοντάς τον έρμαιο της αλόγιστης βίας και της αυθαίρετης εξουσίας· με ασυνείδητες προφάσεις ή συνειδητοποιημένες αποφάσεις κάποιων που τον οδήγησαν σε θάνατο. Και η φαινομενική δύναμη των παρισταμένων, που θα μπορούσαν να επέμβουν, μειώθηκε από αντιλήψεις που δημιουργήθηκαν για την ταυτότητα του.  Άραγε,  το έννομο αγαθό της ζωής δεν θα έπρεπε να είναι το ίδιο για όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας, ατομικών χαρακτηριστικών και θρησκείας; 

Ναι, πράγματι, οι ευθύνες διαμοιράζονται στους μάρτυρες, στο θύτη, στο θύμα, αλλά κοινός παρονομαστής παραμένει το αναλλοίωτο και απαράβατο δικαίωμα του κάθε ανθρώπου για ζωή. Ευθύνη μας είναι να το προστατεύουμε  με κάθε τρόπο και με κάθε μέσο, τόσο για  τον  εαυτό μας, όσο και για τον συνάνθρωπό μας, παραμερίζοντας τις προσωπικές  απόψεις  και τις ιδεολογίες μας και στοχεύοντας στη διεκδίκηση και εξασφάλιση της μέγιστης δυνατής ισότητας και ελευθερίας.

Λίνα Κακαϊδή