Η πανδημία του κορωνοϊού αναμφίβολα προκάλεσε μια πρωτόγνωρη υγειονομική, οικονομική και ανθρωπιστική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταξύ άλλων, η κατοπινή κρίση ανέδειξε και υφιστάμενες μορφές κοινωνικών διακρίσεων, με την έμφυλη ανισότητα να είναι μία από τις κυριότερες. Οι γυναίκες επωμίστηκαν σε μεγαλύτερο ποσοστό το οικονομικό κόστος της υγειονομικής κρίσης, ενώ τα μέτρα για τον περιορισμό της διασποράς της νόσου όξυναν τις δυσκολίες των γυναικών σε οικογενειακό και προσωπικό επίπεδο. 

Οικονομικές επιπτώσεις

Σε περιόδους κρίσης, όταν οι πόροι και η θεσμική ικανότητα των κρατών περιορίζονται σε σημαντικό ποσοστό, οι γυναίκες καλούνται να αντιμετωπίσουν τις σοβαρότερες αρνητικές συνέπειες. Το 2020 οι απώλειες θέσεων εργασίας των γυναικών ήταν κατά 1,8 φορές περισσότερες από τις αντίστοιχες των ανδρών, ενώ, οι οικονομολόγοι προβλέπουν πως θα αυξηθεί περαιτέρω το άνοιγμα της ψαλίδας των αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων. Μάλιστα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποιεί πως η πρόοδος του γυναικείου κινήματος απειλείται να ανατραπεί από την κρίση του κορωνοϊού. Βέβαια, η άνιση κατανομή των οικογενειακών ευθυνών και της οικιακής φροντίδας μεταξύ των δύο φύλων, αποτελούσε ανέκαθεν εμπόδιο για την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας. Είναι γεγονός πως, κατά μέσο όρο, οι γυναίκες ημερησίως αφιερώνουν τριπλάσιες ώρες σε οικιακές δουλειές σε σχέση με τους άντρες. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του γενικού lockdown , στη -μη αμειβόμενη- οικιακή εργασία προστέθηκε και η 24ωρη φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων μελών της οικογένειας.  Αυτή η κατάσταση συνιστά απειλή για τη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και, γενικότερα, για την ισότητα στον καταμερισμό εργασίας. Έτσι, οι γυναίκες επιχειρηματίες, ανεξαρτήτως κλάδου δραστηριοποίησης, αποτέλεσαν ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά θύματα της πανδημίας.  Το 2020 συμμετείχε στην αγορά εργασίας λιγότερο από το 50% των γυναικών σε παραγωγική ηλικία, σε σύγκριση με το 75% των ανδρών, με το χάσμα των φύλων να φθάνει τις 27 ποσοστιαίες μονάδες παγκοσμίως. Σε κοινωνικό επίπεδο, η ευθύνη της οικογενειακής φροντίδας εγκυμονεί «τον κίνδυνο της επαναφοράς των στερεοτύπων της δεκαετίας του 1950». Δυστυχώς όμως, αυτήν την περίοδο, οι γυναίκες πλήττονται είτε βρίσκονται σε συνθήκες ανεργίας, είτε συνεχίζουν να εργάζονται. Αυτό συμβαίνει επειδή, πλέον, είναι πιο πιθανή η απορρόφηση των γυναικών σε εργασίες μερικής απασχόλησης. Η συγκριμένη μορφή εργασίας, παρά την ολιγόωρη απασχόληση, παρέχει χαμηλότερη αμοιβή, λιγότερες ευκαιρίες κατάρτισης καθώς και περιορισμένη πρόσβαση στο σύστημα κοινωνικής προστασίας. Ένα άλλο ζήτημα που επίσης οξύνθηκε με την έλευση της πανδημίας, είναι η μισθολογική ανισότητα μεταξύ των φύλων. Στη διάρκεια της πανδημίας, οι γυναίκες στελέχωσαν  τους περισσότερους φορείς που συνέχισαν να λειτουργούν παρά το γενικό lockdown. Ενδεικτικά, στην Αμερική το 86% του νοσηλευτικού προσωπικού αποτελείται από γυναίκες, ενώ το ίδιο ποσοστό στην Ευρώπη αγγίζει το 84%. Ωστόσο, παρά τον μεγαλύτερο αριθμό των γυναικών, οι άντρες υπερτερούν μισθολογικά. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι όπως η ανάγκη για εργατικό δυναμικό μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ανέδειξε τις γυναίκες στην αγορά εργασίας, αντίθετα, οι σημερινές συνθήκες τις οδηγούν πίσω στην –απλήρωτη- οικιακή εργασία. 

Κοινωνικές επιπτώσεις

Ωστόσο, πέρα από το πλήγμα στη γυναικεία απασχόληση, ένα άλλο καίριο ζήτημα που απασχολεί ιδιαιτέρως τη διεθνή κοινότητα είναι η αύξηση της βίας κατά των γυναικών κατά τη διάρκεια του lockdown. Η έμφυλη βία, σε όλες τις μορφές της, εξακολουθεί να μην καταγγέλλεται επαρκώς και να παραβλέπεται. Είναι γεγονός πως οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο υφίστανται σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική και οικονομική βία ανεξάρτητα από το εισόδημα, την ηλικία ή την εκπαίδευση τους. Ακόμη και πριν υπάρξει η νόσος COVID-19, η ενδοοικογενειακή βία ήταν ήδη μία από τις πιο εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς σχεδόν το ένα τρίτο των γυναικών παγκοσμίως είχαν βιώσει φυσική ή/και σεξουαλική βία από τον σύντροφό τους. Ωστόσο, η πανδημία προκάλεσε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας με 15 εκατομμύρια περισσότερες περιπτώσεις κάθε τρίμηνο. Τα περιοριστικά μέτρα που βρίσκονται σε ισχύ για τον περιορισμό της διασποράς του κορωνοϊού, εγκλώβισαν τις γυναίκες με τους θύτες τους σε ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα, ενώ παράλληλα διακόπηκε η πρόσβαση στα προγράμματα υποστήριξης. Άλλωστε, καθώς τα συστήματα υγείας βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, πολλά καταφύγια ενδοοικογενειακής βίας χρησιμοποιήθηκαν για πρόσθετη ανταπόκριση στη νόσο COVID-19. Έτσι, δεν υπάρχει η δυνατότητα να προσφερθεί η απαραίτητη φροντίδα και υποστήριξη που χρειάζονται τα θύματα των συγκεκριμένων περιστατικών. Επιπλέον, αυτές οι συνθήκες τροφοδοτούν την ατιμωρησία των δραστών. Σε πολλές χώρες ο νόμος δεν είναι σύμμαχος των γυναικών. Μία στις τέσσερις χώρες δεν έχει νόμους που να προστατεύουν τις γυναίκες από την ενδοοικογενειακή βία. Μάλιστα, ο κίνδυνος μεγιστοποιείται για τις γυναίκες και τα κορίτσια ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως για παράδειγμα οι γυναίκες πρόσφυγες και μετανάστριες, οι γυναίκες με ειδικές ανάγκες και οι ηλικιωμένες.

Είναι αξιοσημείωτο, τέλος, πως με αφορμή τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε ολόκληρο τον κόσμο, διάφοροι οργανισμοί ανά την υφήλιο έχουν αναλάβει τη διεξαγωγή μιας σειράς δράσεων για τη βελτίωση των έμφυλων διακρίσεων και ανισοτήτων. Υπάρχει η ελπίδα ότι μέσω της αρνητικής εμπειρίας της κατοπινής υγειονομικής κρίσης της COVID-19. θα υπάρξει συζήτηση και δράση για βελτιωμένα μέτρα «θωράκισης» των γυναικών σε ενδεχόμενες μελλοντικές κρίσεις. Ωστόσο, τα κεκτημένα ολόκληρων δεκαετιών θα χαθούν, αν δεν αλλάξουν οι άμεσες ή έμμεσες σεξιστικές νόρμες σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Γράφει η Κοτζαμανίδου Έλενα

Πηγές;

1. https://www.kathimerini.gr/world/561173602/thymata-tis-pandimias-oi-gynaikes/

2. https://www.tanea.gr/2020/07/27/economy/oi-gynaikes-ta-prota-thymata-tis-pandimias-symfona-me-to-dnt

3. https://unstats.un.org/unsd/demographic-social/products/worldswomen/documents/WW2020_ExecutiveSummary.pdf

4. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, σύμφωνα με στοιχεία του Statista, το 2012 το ποσοστό των γυναικών-γονέων που έμεναν στο σπίτι ήταν 84%, έναντι του 16% των ανδρών. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ (2019), «η διακοπή της καριέρας για τη φροντίδα των παιδιών αφορά κυρίως στις γυναίκες (49,7% έναντι 4,0% των ανδρών). Επίσης, το 10,9% των γυναικών δεν εργάστηκε για να φροντίσει τα παιδιά του». https://www.efsyn.gr/nisides/263623_oi-gynaikes-kai-baros-tis-pandimias 

5.  Ρήση της Ανίτα Μπάτια, αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια του τμήματος “ UN Women” https://www.kathimerini.gr/economy/international/561173581/pos-i-pandimia-gyrizei-to-roloi-tis-isotitas-25-chronia-piso/

6. https://unstats.un.org/unsd/demographic-social/products/worldswomen/documents/WW2020_ExecutiveSummary.pdf 

7. https://interactive.unwomen.org/multimedia/explainer/covid19/en/index.html

8. https://www.naftemporiki.gr/story/1663229/o-covid-19-kai-i-pandimia-tis-bias-kata-ton-gunaikon