Γράφει η Λίνα Κακαϊδή, απόφοιτος Ψυχολογίας, μεταπτυχιακή φοιτήτρια

Κάτω από αυτή τη δίνη των εξελίξεων που συμβαίνει τον τελευταίο καιρό στο χώρο του θεάματος και όχι μόνο, πιάνω τον εαυτό μου να σκέφτεται όλο και περισσότερο και να αναρωτιέται για τις συνέπειες που επιφέρει ένα βιασμός, μια κακοποίηση (λεκτική, σωματική) στον ψυχισμό, στην ανάπτυξη, στη δόμηση της προσωπικότητας, της ταυτότητας, και γενικότερα  στη μετέπειτα ζωή του ατόμου.

Επειδή δεν θέλω να επαναλαμβάνω και να κουράζω ακόμη πιο πολύ αυτούς που «κουράστηκαν» να ακούν τα ίδια και τα ίδια, θα αναφερθώ σύντομα και θα εστιάσω στις ατελείωτες και μακροχρόνιες συνέπειες που προκύπτουν από τη βίωση μιας τραυματικής εμπειρίας, ιδίως στην παιδική ηλικία. Σκοπός δεν είναι να στηλιτεύσω συγκεκριμένα άτομα αλλά να μοιραστώ τις σκέψεις μου.

Τι μπορεί λοιπόν να αποτελέσει τραύμα στην παιδική ηλικία; Επώδυνες εμπειρίες όπως ο θάνατος, η παραμέληση, οι φυσικές καταστροφές, ο πόλεμος,  η εγκατάλειψη,  ο βιασμός, η κακοποίηση σωματική και σεξουαλική μπορούν να αποτελέσουν αυτοτελή γεγονότα ή πολλά γεγονότα  που επικάθονται το ένα πάνω στο άλλο και δημιουργούν ένα τραύμα.  Αν και  μπορεί να διαφέρει ως προς  την βαρύτητα και την ποιότητα, ορίζεται όμως από την μεγάλη ένταση του και από τη δυσκολία που προκαλεί στο άτομο να το επεξεργαστεί και να το εξωτερικεύσει. Tο τραύμα είναι ένα πολυμορφικό φαινόμενο, πράγμα το οποίο   σημαίνει ότι επιδρά με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άτομο, προκαλεί ανάλογες αντιδράσεις, ενώ αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση διαφόρων μορφών ψυχοπαθολογίας (κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας κα). Όπως έχει λεχθεί επανειλημμένως, το τραύμα δε γνωρίζει διακρίσεις μεταξύ φύλου, ηλικίας, εθνικότητας, σεξουαλικού προσανατολισμού. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι δεν εξαιρεί κανέναν αλλά μπορεί να «τραυματίσει» τον καθένα.   

Ως φυσική απόρροια, τα τραυματισμένα παιδιά  γίνονται τραυματισμένοι έφηβοι και οι τραυματισμένοι έφηβοι γίνονται τραυματισμένοι ενήλικες. Εν ολίγοις, συνιστά μια ευθεία γραμμή αναβίωσης του τραυματικού γεγονότος. Κατά τον Freud, είναι μια κατάστασης αβοηθησίας, όπου ο ψυχισμός ζει παθητικά.

Όλες αυτές οι παθογόνες μνήμες του παρελθόντος, που καθιστούν το τραύμα σημαντικό, παραμένουν ένα ανοιχτό κεφάλαιο, καθώς το άτομο τείνει συνεχώς να τις επαναφέρει στο παρόν και να τις ζει ξανά και ξανά. Ειδικά, από τη μια πλευρά κάποια άτομα καθιστούν το τραύμα ενεργό και το ξαναζούν σε μια ανάλογη περίπτωση, κυρίως σε δύσκολες συγκυρίες που λειτουργούν ως εκλυτικός παράγοντας (ψυχαναγκασμός της επανάληψης). Από την άλλη, ορισμένα άτομα εμφανίζουν τα αρνητικά αποτελέσματα στο παρόν και εγείρουν άμυνες για να μη ξαναζήσουν το τραύμα. Εύλογα αυτές οι αντιδράσεις δομούν το χαρακτήρα το ατόμου και επηρεάζουν συνειδητά και ασυνείδητα όλες τις πτυχές της ζωής του.

Το άτομο έτσι « αυτοτραυματίζεται»  μέσω της επανάληψης της εμπειρίας, καθώς δεν μπορεί να  αντιμετωπίσει το τραύμα και να συνειδητοποιήσει την οδύνη που προκλήθηκε από  αυτό. Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα αυτά είναι πιθανότερο να εμφανίσουν ψυχικές διαταραχές, άγχος, θυμό, αντιδράσεις εκδραμάτισης, ψυχοσωματικά προβλήματα, ενώ στρέφονται και προς τη χρήση ουσιών.  Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι το άτομο υποφέρει, και πολλές φορές με βουβό τρόπο. Παράλληλα, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να συνδυαστούν και με αυτοκτονικές – αυτοκαταστροφικές ιδέες. Έτσι, σε αυτό το σημείο εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς πόσο εύκολα και απροκάλυπτα ένα γεγονός μπορεί να διαμορφώσει μια ολόκληρη προσωπικότητα, και ιδίως πόσο μεγάλη δύναμη ψυχής χρειάζεται ένα παιδί για να αντέξει τέτοια γεγονότα! 

Για να μη μακρηγορώ, καθώς οι συνέπειες θα μπορούσαν να καταλαμβάνουν την έκταση ενός ολόκληρου βιβλίου, θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι πάντα υπάρχουν διορθωτικές εμπειρίες τόσο για να μαλακώσει το τραύμα, όσο και για να αισθανθεί το άτομο μεγαλύτερη συναισθηματική και ψυχική ανάταση.  Με την κατάλληλη ειδική, θεραπευτική  βοήθεια,  όπου το πλαίσιο και οι συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές, το άτομο μπορεί να λυτρωθεί και να απαλλαγεί από αυτή την επώδυνη σκιά που δεν παύει να το ακολουθεί.